Ο ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

  Του Προέδρου Ξεν. Δρόσου

Πολλές είναι οι απόψεις για την γέννηση του χριστού. Η πιο επικρατέστερη  σύμΦωνα με το εκκλησιαστικό συναξάρι συμπίπτει  προς το 753 Π.Χ από την κτίση της Ρώμης . Καθώς στη Δύση ισχύει  η ίδια άποπψη , διότι οι Εθνικοί ειδωλολάτρες λάτρευαν το θεό Μίθρα  θεός του ήλιου . Ο καθορισμός της ημερομηνίας της γέννησης του Χριστού  είναι η 25η Δεκεμβρίου . Η ημερομηνία  αυτή οριστικοποήθηκε  από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους  και την μετέφεραν αυτόπτες μάρτυρες  όπως την άκουσαν από άλλους παλαιότερους. * την γέννηση του Χριστού την συσχέτισαν με το φώς  διότι είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Δεκέμβρη . Γιατί ο Μίθρας  των εθνικών ήταν ο θεός του φωτός  και την περίοδο εκείνη  οι   Εθνικοί γιόρταζαν τον Μίθρα. Η γιορτή αυτή θεσπίσθηκε  για τους χριστιανούς της Ρώμης στις 25 Δεκεμβρίου το 325 Μ.Χ.  Αυτό το έκαναν για να παραμερίσουν  το θεό Μίθρα, που είχε  τα γενέθλια την ίδια μέρα. Όπως αναφέρει η Άλκη  Κυριάκου Νέστωρος  Στο βιβλίο της  Οι 12 μήνες και τα Λαογραφικά λέει τα εξής:

Την ημέρα των γενεθλίων του , που ονόμαζαν  στα λατινικάdies natalis invicties solis γενεθλίων του αήτητου ήλιου  ήταν τοποθετημένη στις 25 Δεκέμβρη , γιατί η τύχη του Μίθρα  ως ηλιακού θεού  συνδέθηκε με την τύχη του ήλιου . Ο ήλιος  ευρίσκεται στο χειμερινό ηλιοστάσιο . Οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν  ο ήλιος ξαναγεννιέται. Έτσι ο Χριστός συνδέθηκε  με τον ήλιο για να μπορέσει  να εκτοπίσει το Μίθρα.**

Την εποχή που γεννήθηκε ο Χριστός  από τη Δύση μέχρι την Ανατολή  την κυριαρχία την είχαν οι ρωμαίοι. Όμως ο Ελληνικός πολιτισμός επέδρασε πάρα πολύ .Την επόχή της γέννησης του Χριστού  Αυτοκράτορας ήταν  ο Οκτάβιος Αύγουστος, που έκανε και την πρώτη απογραφή  στην αυτοκρατορία του .  Έτσι διαμορφώθηκε η δουλοκτιτική κοινωνία  με την καταπίεση των Ρωμαίων  στους υπόδουλους λαούς. Οι λαοί δεν είχαν κανένα δικαίωμα  να αντιδράσουν  στον κατακτητή  και κάθε αντίδραση τους καταπνίγονταν. Την εποχή αυτή γεννήθηκε  ο Χριστός , που  με τη διδασκαλία του  υπήρξε ένας κοινωνικός επαναστάτης ,ο πολέμιος κατά της αδικίας.***

Οι Εθνικοί Ειδωλολάτρες  επειδή είδαν ότι ο χριστιανισμός εξαπλώνεται  με γρήγορους ρυθμούς  στην οικουμένη  εξαπέλυσαν τους διωγμούς . Καί ό πρώτος διωγμός έγινε  κατά τη γνώμη μου , ήταν η σφαγή των νηπίων  στην Παλαιστίνη από τον Έπαρχο Ηρώδη  για να βρεί το νεογέννητο   Χριστό  και να το θανατώσει  μετά την ομολογία των Μάγων ,που ηλθαν για να προσκυνήσουν  το θείο βρέφος.

Όμως το θείο βρέφος το προσκύνησαν οι μάγοι σοφοί και αυτό είναι γεγονός  και οι απόψεις του χρόνου προσδιορισμού  της προσκύνησης  διαφοροποιούνται σύμφωνα με τις γραφές των Ευαγγελιστών. Σχετικά  με την εμφάνιση του αστέρα  πέρασαν δύο χρόνια και προσκύνησαν το βρέφος. Αυτό το θεί γεγονός  οι υμνοδοί της εκκλησίας μας  και πιό συγκεκριμένα  οι Βυζαντινοί  και κυρίως ο Ιωάννησ ο Δαμασκηνός στα τροπάρια που έγραψε για τη γέννηση  του χριστού  κι από αυτά ισως και το ωραιότερο μετά το απολυτίκιο είναι και το   Δεύτε ίδωμεν πιστοί που εγεννήθη ο Χριστός/ ακολουθήσωμεν λοιπόν  ενθα οδεύει ο αστήρ μετά μάγων Ανατολής  των βασιλέων.  Άγγελοι υμνούσι ακαταπαύστως / εκεί ποιμένες  αγραυλούσιν,ωδήν επάξιον,/ Δόξα εν υψίστοις λέγοντες,/ το σήμερον εν τω σπηλαίω τεχθέντι / εκ της παρθένου και θεοτόκου  εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας.****

 Οι λαοί που ησπάσθησαν την χριστιανική φιλοσοφία  λάτρεψαν το γεγονός  της γέννησης  του χριστού με πολλούς τρόπους και δημθιούργησαν τον δικό τους τρόπο προσέγγισης στο θείο γεγονός  και όλα καταλήγουν  στην ίδια  σκέψη  και αντίληψη για το γεγονός.

 Στή χώρα μας τα ήθη και τα έθιμα  καθώς και οι δοξασίες  είναι πάρα πολλές.

Θα αναφέρω μερικές από αυτές  που μένουν αναλλοίωτες  και έχουν πάντα διαχρονηκότητα όσος χρόνος και άν περάσει.

 Έτσι κάθε παραμονή των χριστουγέννων  τα παιδιά παρέες -παρέες  γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τα κάλαντα.

Η λέξη κάλαντα  προέρχεται  από τη λατινική λέξη calandae,που σημαίνει  την πρώτη του μήνα . Στους Ελληνικούς τόπους  κάλαντα τραγουδούσαν  τα παιδιά την παραμονή  των χριστουγέννων  την παραμονή της πρωτοχρονιάς  και την παραμονή των Φώτων.*****

Κάθε περιοχή είχε και τα δικά της κάλαντα καθώς τα ήθη και τα έθιμα της, και τις δοξασίες της.

Στην περιοχή της Ηπείρου  σύμφωνα με την λαογραφική μελέτη  του αήμνηστου δάσκαλου κ. Κωνσταντίνου Σιόντη  ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ  την παραμονή των χριστουγέννων  φτιάχνουν τις τιγαίντες  στην πλάκα . Το ζυμάρι πιάνει όλη την πλάκα . Αυτά  συμβουλίζουν  τα σπάργανα του Χριστού . Αφού τελειώσουν το ψήσιμο και τις μελώσουν , βράζουν νερό με ζάχαρη  και τις τρώνε.

Όπως αναφέραμε παραπάνω  τη γέννηση του Χριστου τη ταυτίσανε με  με την αύξηση και τη μείωση  του φωτός και αυτό το βρίσκουμε  στο κατα Ιωάννη Ευαγγέλιο  κέφ. ΙΙΙ.3  ότι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος έλεγε στους μαθητές του  ..εκείνον δε αυξάνειν . εμένα δε ελατούσθε....Αυτός είναι και ο λόγος  σε σχέση με τον ήλιο   που τοποθετήθηκε  στην αύξηση ,΄ενώ ο πρόδρομος στη μείωση του φωτός.

Εχθρός του ήλιου είναι το σκοτάδι . Τα όντα που  συμβουλίζουν  το σκοτάδι  είναι οι καλικάντζαροι , που ζουν  στα έγκατα της γης  και κάθε παραμονή των χριστουγέννων  βγαίνουν επάνω σ' αυτή.

 Τους φαντάζονται μαύροιυς και σκελετωμένους , όλο το χρόνο προσπαθούν να κόψουν  τον κορμό του δένδρου  που κρατάει τη γη  και αφήνουν μόνο μιά κλωστή . Την παραμονή  των  των  φώτων που κατεβαίνουν  το δέντρο  το ξαβρίσκουν όπως και πρώτα . Αυτό το δέντρο είναι ο ήλιος . Και οι καλικανζαροι αχρίζουν πάλι το έργο τους.*******

Παλαιότερα αυτό το Δωδακαήμερο  δεν εκτελούσαν καμία οικογενειακή εργασία γνέσιμο, να μαζευουν κουβάρια ,  να πλαίνουν, γιατί  πίστευαν  οτι θα τους προξενήσουν κάποιο κακό . Το αντίδοτο για τους καλικάντζαρους  για να μην πλησιάζουν στο σπίτι  τοποθετούσαν θυμίαμα  στο τζάκι  γιατί φαντάζονταν ότι οι καλικάντζαροι κατεβαίνουν  από την καπνοδόχο.

Αυτά πίστευε ο λαός μας γί αυτή την περίοδο του δωδεκαημέρου. Υπάρχουν και άλλα ήθη και έθιμα την περίοδο του δωδεκαημέρου  που θα επανέλθουμε σε άλλο άρθρο. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

*ΔΩΔΕΚΑ  ΜΗΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ  ΑΛΚΗ ΚΥΡΙΑΚΥΔΟΥ  ΝΕΣΤΩΡΟΣ  ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ  ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ  ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

** ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ  ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΑΟΥΛΑ  ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ  ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΒΑΡΣΟΒΙΑΣ

***Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ  ΜΗΝΑΣ  ΙΒ 12ος

**** ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ  ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Χ. ΣΙΟΝΤΗ  ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΛΑΟΓΡΑΦΟΣ